خلاقیت در کسب و کار – از خلاقیت در نوشتن بیزینس پلن تا خلاقیت در مدیریت

چند وقت پیش به همراه یکی از دوستان، در یکی از جلسات آموزش خلاقیت شرکت کرده بودم که خلاقیت در کسب و کار هم بخشی از آموزش آنها بود. استاد کلاس با آب و تاب خاصی در مورد این که چگونه خلاق باشیم یا نحوه به کارگیری خلاقیت در بخش‌های مختلف زندگی توضیح می‌داد. با این حال، تمام طول کلاس این سؤال در ذهن من شکل گرفته بود که آیا خلاقیت یک موضوع مادرزادی است یا هر کسی می‌تواند به این موضوع دسترسی داشته باشد؟

چیزی که این استاد عزیز به همه ما نشان می‌داد، غیرممکن بودن خلاقیت برای بسیاری از انسانها بود. یعنی شاید تصور او از این موضوع یک ویژگی ژنتیکی و مادرزادی بود. اما از آنجایی که با این موضوع کاملاً مخالفم! تصمیم گرفتم که بحث خلاقیت در کسب و کار را در این مطلب بیاوریم و در مورد آن به شکلهای مختلف صحبت کنیم.

خلاقیت در کسب و کار واقعیت دارد؟

قبل از هر چیزی باید ببینیم که آیا اصلاً خلاقیت در کسب و کار وجود دارد؟ خلاقیت از لحاظ معنی، دنیایی از اصطلاحات مختلف است.

• برخی آن را نوآوری معرفی می‌کنند.
• برخی آن را نوآرایی می‌دانند.
• برخی آن را متفاوت بودن می‌دانند.

اما شاید بهتر باشد دیدگاه خود را نسبت به خلاقیت تغییر دهیم. خلاقیت یعنی انجام دادن یک موضوع یا یک کار متفاوت از دیگران. حالا ممکن است این تفاوت به دلیل استفاده از یک ابزار جدید، استفاده از یک روش جدید یا استفاده از شیوه‌ای متفاوت باشد.

با این تفاسیر می‌توانیم ادعا کنیم که خلاقیت در کسب و کار واقعیت دارد و یکی از اصلی‌ترین عوامل موفقیت است. در مطالب قبل گفتیم که مزیت رقابتی باعث می‌شود که شما نسبت به رقبا یک امتیاز داشته باشید. از طرفی مزیت رقابتی یعنی چیزی که شما دارید و دیگران از آن بی بهره‌اند. بنابراین باید خلاقیت داشته باشید تا بتوانید به مزیت رقابتی برسید. مثلاً، شما به عنوان یک آرایشگر:

• ممکن است از آتش برای کوتاه کردن موی دیگران استفاده کنید!
• ممکن است چاقوی قصابی به کار ببرید!
• یا حتی ممکن است از پیش استفاده کنید!

مهم این است که نسبت به روال موجود متفاوت باشید و رضایت مشتری را در نظر بگیرید.

چگونه خلاق باشیم؟

در یکی از جلسات آموزش خلاقیت از این استاد عزیز پرسیدم که چگونه خلاق باشیم؟ با وجود این که راهکارهایی در مورد مطالعه کتاب‌های مختلف، حل تست و سؤالات ذهنی و در نهایت پرسش و پاسخ بهم پیشنهاد داد، اما در نهایت به این نتیجه رسیدیم که برای خلاقیت باید استعداد ذاتی و مادرزادی هم داشته باشیم. اما در اینجا ما می‌خواهیم ببینیم که به دست آوردن خلاقیت در کسب و کار به چه صورت است؟

گام اول؛ مطالعه

خاصیت ذهنی انسان این است که بدون داشتن اطلاعات در مورد یک موضوع خاص، توانایی تحلیل آن را ندارد. این یعنی ما بدون داشتن اطلاعات در مورد کامپیوتر، به هیچ وجه نمی‌توانیم پیشنهاد تغییر یا بهبود در رم یا گرافیک آن بدهیم. این یک واقعیت تلخ است و انسان‌ها برای صحبت کردن و تحلیل کردن یک موضوع خاص نیاز به اطلاعات در مورد آن دارند. پس یک انسان خلاق در وهله اول در مورد یک موضوع خاص اطلاعات کامل و دقیقی دارد.

گام دوم؛ گزینش

در گام دوم باید توانایی محدود کردن اطلاعات به یک بخش خاص را داشته باشیم. برگردیم به مثال کامپیوتر! اگر کیس کامپیوتر را در نظر بگیریم، فقط بخش کوچکی از آن به رم و گرافیک مربوط است. پس ما می‌توانیم از بخش صوتی  سایر ابزارهای جانبی مانند نمایشگر چشم‌پوشی کنیم و اطلاعات خود را فقط به رم و گرافیک محدود کنیم. انسان‌های خلاق می‌توانند ذهن خود را به طور ویژه بر روی یک بخش خاص متمرکز نگه دارند.

گام سوم؛ آنالیز

در گام سوم باید توانایی تجزیه و تحلیل داشته باشیم. همه ما در طول دانشگاه دو یا سه واحد مبانی برنامه نویسی و کامپیوتر را خوانده‌ایم. اما تنها درصد بسیار کمی از ما می‌توانند تحلیل مناسبی داشته باشند. این نشان دهنده محدود بودن آشنایی ماست. اما وقتی که اطلاعات ما در یک حوزه خاص بالا باشد، راحت‌تر آنالیز می‌کنیم. اگر هدف ما خلاقیت در کسب و کار باشد، باید آنالیز و تحلیل خود را  بر مبنای شناختی که در دو مرحله قبل به دست آورده‌ایم انجام دهیم.

گام چهارم؛ ایده یابی

حالا باید به یک ایده مشخص برسیم. ما در گام اول طرح پازل را مشخص کردیم. در گام دوم قطعات پازل را تعیین کردیم. در گام سوم نحوه چیدن آنها در کنار یکدیگر را بررسی کردیم و حالا باید آنها را در کنار هم قرار دهیم تا به یک شکل واحد برسیم. در مورد کسب و کار خلاقانه هم به همین شکل است. اطلاعات مربوط به حوزه‌های مختلف را می‌گیرید و به یک ایده متفاوت، نسبت به چیزی که هست، می‌رسید.

خلاقیت در کسب و کار در گام‌های مختلف

حالا برگردیم به بحث اصلی و مسئله خلاقیت در کسب و کار و ایده‌های خلاقانه. حالا اگر تعاریف نوآوری، نوآرایی یا هر شکل دیگری را برای خلاقیت در نظر بگیریم، ما باید در گام‌های مختلف کسب و کار خود از آن استفاده کنیم تا به نوعی در هر مرحله یک مزیت رقابتی خاص داشته باشیم.

ایده‌های خلاقانه کسب و کار

ایده خلاقانه اولین و مهمترین اصل در خلاقیت و نوآوری در کسب و کار است. در حقیقت این ایده به عنوان شالوده و فونداسیون کسب و کار شما شکل می‌گیرد و هرچه محکم‌تر و مطمئن‌تر باشد، مطمئناً نتیجه کار هم برای شما مناسب‌تر خواهد بود. فرض بگیرید که ما به دنبال راه اندازی یک کسب و کار اینترنتی هستیم. تا جایی که من اطلاع دارم، رقابت در این حوزه بسیار شدید شده و تقریباً همه حوزه‌های آن پوشش داده شده‌اند. اما گاهی می‌توان یک روش جدید در انجام آن به وجود آورد و این همان تعریف است که ما از خلاقیت در کسب و کار اینترنتی داریم.

نوشتن بیزینس پلن خلاقانه

اگر گام اول را محکم برداشته باشیم، در این مرحله کار ما بسیار ساده‌تر است. تعریف بیزینس پلن، یعنی نوشتن روند کسب و کار بر مبنای حقایق موجود و برنامه ریزی برای آینده. در مرحله قبل مشخص کردیم که باید چه کاری انجام دهیم و از چه روش متفاوتی استفاده کنیم. حالا در یک طرح کسب و کار خلاقانه باز هم باید این خلاقیت را حفظ کنیم و در آن به شکل مشخص تعیین کنیم که قرار است در هر مرحله چه تفاوتی نسبت به رقبا داشته باشیم.

تولید خلاقانه

خلاقیت در کسب و کار را از دو مرحله اول رد کردیم و حالا باید به مرحله تولید برسیم. ما به دنبال یک محصول متفاوت هستیم، پس طبیعتاً باید روند تولید آن هم متفاوت باشد. شاید تولید ما یک فلاسک چای باشد، اما قرار است در این فلاسک‌چای تغییراتی به وجود بیاوریم که سایر رقبای ما برای آن برنامه خاصی نداشتند. ممکن است از یک پلیمر خاص اختراعی استفاده کنیم، ممکن است لوله فلاسک را در وسط آن قرار دهیم! یا حتی ممکن است یک قسمت برای اضافه کردن اسانس برای آن نصب کنیم! در هر صورت باید محصول نهایی ما نسبت به محصولات موجود در بازار متفاوت و خلاقانه باشد.

فروش خلاقانه

بله درست فهمیدید! خلاقیت در کسب و کار شامل مرحله فروش هم می‌شود. قرار نیست که همه ما یک مغازه در پاساژ یا در دور میدان داشته باشیم و فروش دستی را امتحان کنیم. محصول ما تعیین می‌کند که روش فروش به چه صورت باشد. برخی از تولیدات نیاز به فروش فیزیکی دارند و برخی نیز باید به صورت اینترنتی فروخته شوند. حتی ممکن است شما این خلاقیت را به خرج دهید و به صورت ترکیبی از روشهای مختلف استفاده کنید. چیزی که اهمیت دارد این است که آمار فروش شما نسبت به رقبا بهتر و اقتصادی‌تر باشد.

خلاقیت در مدیریت کسب و کار

در مطلب مربوط به موفقیت کسب و کار جدید اشاره کردیم که مدیریت شما می‌تواند بسیار مهم و حیاتی باشد. اگرچه خلاقانه بودن این ایده یا حتی یک محصول خلاقانه در موفقیت شما نقشی غیرقابل انکار دارد، اما گاهی این روش مدیریت هم در موفقیت تعیین کننده است. این که شما مسیرهای مختلفی برای آموزش پرسنل خود داشته باشید یا روش‌های متفاوتی را برای ارتباط بهتر کارکنان با یکدیگر فراهم کنید، نشان دهنده مدیریت خلاقانه است. یک مدیر خلاق می‌داند که در چه زمانی باید روند کسب و کار خود را تغییر دهد و از چه زمانی به دنبال استفاده از ایده‌های خلاقانه بگردد.

باز هم در انتهای مطلب باید به این نکته اشاره کند که خلاقیت در کسب و کار یک موضوع فردی است و هر کسی می‌تواند با توجه به توانایی مطالعه و آنالیز خود به درجه مختلفی از آن دست یابد. به همین دلیل است که یک کارآفرین اینترنتی موفق می‌تواند در بین رقبای بسیار گردن کلفت داخلی و خارجی خود موفق باشد و محصول خود را بفروشد. پس اگر می‌خواهید خلاق باشید، همه ایده‌های خود را بنویسید و  آمادگی انجام آنها را داشته باشید. حتی اگر در ابتدا به آنها بخندید!