چه چیزهایی باعث محدودیت یک کارآفرین زن می‌شوند و چگونه بر آنها غلبه کنیم؟

با وجود این که چهره‌های شاخص متعددی در سطح دنیا و در ایران به عنوان کارآفرین زن مطرح می‌شوند، اما این واقعیت تلخ هم وجود دارد که تعداد آنها نسبت به کارآفرینان مرد کمتر بوده و محدودیت‌های بیشتری دارند. در حقیقت نگاه تبعیض آمیز به مسائل جنسیتی و شرایط هنجار جوامع مختلف باعث شده که فعالیت زنان بسیار محدودتر باشد. در عین حال کارآفرینان زن برجسته زیادی در دنیا وجود دارد که از این کارهای بزرگی هم انجام داده‌اند.

این موضوع بهانه خوبی شده تا در این مطلب به معرفی محدودیت‌های یک کارآفرین زن بپردازیم و راهکارهای غلبه بر هر کدام از این محدودیت‌ها را هم معرفی کنیم.

معرفی چند کارآفرین زن موفق در سطح ایران و دنیا

قبل از اینکه بخواهیم در مورد محدودیت‌ها صحبت کنیم، بد نیست که ابتدا چند کارآفرین زن موفق ایرانی و خارجی در سطح دنیا را معرفی کنیم که هر کدام از آن‌ها می‌تواند یک الگوی خوب برای زنان ایرانی باشند. در بین کارآفرینان زن خارجی می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:

• الکسا فن تابل (Alexa von Tobel): او صاحب کسب و کار LearnVest است و به عنوان یکی از معروف‌ترین کارآفرینان زن در سطح دنیا شناخته می‌شود. او با کمک شرکت مالی خود به کارآفرینان جدید و نوپا کمک می‌کند.
• ویلی دای (Weili Dai): ویلی دای به عنوان مؤسس گروه فناوری مارول به‌عنوان یک شرکت فعال در زمینه تولید نیمه رساناها شناخته می‌شود. او که به عنوان کارآفرین حوزه تکنولوژی فعالیت می‌کند، تاکنون موفق به بردن چندین جایزه در حوزه‌های مختلف و به طور ویژه در صنایع مربوط به آقایان شده است.
• پاملا اسلیم (Pamela Slim): پاملا اسلیم یک نویسنده، معلم و کارشناس حوزه تجارت است که به عنوان کوچینگ و مشاوره برای حوزه کارآفرینی زنان فعالیت می‌کند و در حال حاضر یکی از معروف‌ترین کارآفرینان زن در حوزه کسب و کار خود محسوب می‌شود.

خوشبختانه در بین ایرانی‌ها هم کارآفرین زن موفق زیادی پیدا می‌شود که پرداختن به همه آنها امکان پذیر نیست. این افراد در سطح ایران و در سطح دنیا شناخته شده هستند و به همین دلیل ما به سه مورد از آنها اشاره خواهیم کرد:

• یاسمن مویدی: این بانوی کارآفرین در سال ۱۳۴۸ موسسه صلح و دوستی بین المللی را تأسیس کرد و در موسسه او برای ۴ هزار نفر شغل ایجاد شده است.
• مرضیه سنوئی محصل: کارشناس شیمی بوده و در زمینه صنایع غذایی فعالیت می‌کند. او همچنین به عنوان مدیر عامل شرکت داروسازی اکسیر گل سرخ فعالیت کرده و عضو انجمن‌های مختلفی مانند انجمن حمایت از حقوق مصرف کنندگان و عضو فعال انجمن گیاهان دارویی هم هست.
• زهره صداقت سلطان آبادی: ایشان به عنوان یک کارآفرین زن مدیر عامل یک مجموعه است که شاغلین آن همگی زنان سرپرست خانوار هستند. شرکت تولیدی صداقت در حوزه خیاطی فعال بوده و یکی از معروف‌ترین شرکت‌های کار آفرینی در این حوزه محسوب می‌شود.

عوامل محدود کننده یک کارآفرین زن

حالا اگر سابقه کار آفرینان گفته شده در بند قبلی را مطالعه کنید یا حتی شرایط شخصی خودتان را به عنوان یک کارآفرین زن در نظر بگیرید، متوجه می‌شوید که در برخی زمینه‌ها دچار محدودیت هستند. این محدودیت‌ها بعضاً مربوط به ریشه‌های فرهنگی بوده و در برخی موارد هم دیدگاه افراد مختلف در آن تأثیر گذار است. از جمله محدودیت‌های زنان کارآفرین موارد زیر هستند:

مبارزه با هنجارهای سنتی اجتماعی

تا حدود زیادی می‌توان فرهنگ تجارت، رهبری و مدیریت را از لحاظ سنتی به عنوان یک حوزه مردانه معرفی کرد و بیشتر صنایع نوپا تمایل به تسلط مردانه دارند. به همین دلیل معمولاً مشاغل فعال در این حوزه، موانع زیادی برای حضور کارآفرینان زن ایجاد می‌کنند و به طور سنتی نقش زنان را نمی‌پذیرند.

متاسفانه، این دیدگاه صرفاً به کشورهای جهان سوم محدود نمی‌شود و حتی در کشورهای پیشرفته و مدرن اروپایی و شرق آسیا هم دیده می‌شود. اگر چه از لحاظ روانشناختی مردان مدیران بهتری هستند و توانایی بیشتری در کنترل احساسات خود دارند، اما این دلیل خوبی برای محدود کردن کارآفرینان زن نیست و زنان با تلاش بیشتر می‌توانند از سلطه این هنجار سنتی خارج شوند.

 محدودیت در تأمین بودجه

به عنوان یک کارآفرین زن معمولاً محدودیت در منابع مالی یک امر طبیعی است و تأمین امنیت آن هم دشوار است. نبود بودجه کافی منجر به ایجاد مشکلاتی در زمینه جذب کارکنان مستعد، پیدا کردن محل مناسب برای کسب و کار و انتخاب ساعت کاری مناسب می‌شود. نباید این حقیقت را فراموش کرد که مشاغل با بودجه کم‌تر، منابع کمتری هم در اختیار خواهند داشت و شانس موفقیت آنها پایین می‌آید.

اما سرمایه فقط مربوط به پول نیست، بلکه آموزش، تجربه و شبکه‌هایی که بنیان گذار می‌تواند از آنها در تجارت خود استفاده کند را شامل می‌شود.

بانی لیستر (Bonnie Lister Parsons) به عنوان یک کارآفرین زن می‌گوید: «به ما می‌گفتند که زنان نمی‌توانند سرمایه‌گذار پیدا کنند، یک زن ریسک پذیری بالایی ندارد و امکان کنترل گردش مالی را نخواهد داشت. اما من می‌خواستم از سکوی Seen On Screen عنوان یک سکوی پرتاب استفاده کنم تا به همه نشان دهم که زنان می‌توانند کارآفرینان خوبی باشند و به طور فعال از زنان دیگر حمایت کنند».

برخورد با دیدگاه‌های جنسیتی

دیدگاه عموم جامعه نسبت به کارآفرینان زن محدود به شروع مشاغلی مربوط به حوزه خدمات و محصولات زنانه می‌شود. این دیدگاه حتی در کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا و انگلستان هم وجود دارد و دسترسی به فضاهایی که اتصالات اصلی کارآفرینان را فراهم می‌کند، برای زنان سخت کرده است.

وقتی که یک کارآفرین زن در این فضای سنتی قرار می‌گیرد و رفتارهای تعصب آمیز و تبعیض آمیز نسبت به او صورت می‌گیرد، به احتمال زیاد در استفاده از بودجه یا از حق خود تخفیف‌هایی می‌دهد و مجبور به سازش می‌شود. به همین دلیل زنان کارآفرین باید خود را برای مواجهه با این دیدگاه آماده کنند و بتوانند در برابر این وضعیت سنتی مقاومت کنند.

 نبود اعتماد به نفس کافی

علاوه بر عواملی که در بندهای قبلی گفته شد، عوامل خانوادگی و شرایط محیطی دیگری هم وجود دارد که به مرور زمان اعتماد به نفس زنان را پایین آورده و احتمالاً به دنبال دستاوردهای بیشتر نیستند. از طرف دیگر، شرایط احساسی و مالی می‌تواند یک چالش روحی برای آنها باشد که به نوعی از ترس از شکست نشأت می‌گیرد.

شارون دیویس به عنوان مدیر بازاریابی گروه دیلز می‌گوید: «وقتی که با دوستان مرد خود صحبت می‌کنم که صاحب شغل هستند، به نوعی خود را صاحب آن می‌دانند و این حق را برای خود قائل می‌شوند که نسبت به شغل مورد نظر ادعای مالکیت داشته باشند. تجربه و صحبت این افراد می‌تواند کمک خوبی برای یک کارآفرین زن باشد که به مرور زمان ترس از انجام کارهای مختلف را از خود دور کرده و این اعتماد به نفس را به وجود بیاورد که بتواند زنان بیشماری را وارد این مبارزه کند».

تعادل در خانه و محل کار

با وجود تبعیض جنسیتی که در همه دنیا وجود دارد، ایجاد مرز برای مسئولیت‌های شخصی و مسئولیت‌های حرفه‌ای هم برای زنان مشکل ساز شده است. در ضمن برای زنان مواردی دیگری مانند زایمان و وظایف مادر بودن هم وجود دارد که طبیعتاً آنها را محدودتر می‌کند.

مراقبت از نوزاد، انجام کارهای منزل و تعریف مسئولیت‌های اجتماعی چیزی است که زنان را بیشتر در فضای منزل نگه داشته و به نوعی تبدیل شدن به یک کارآفرین زن را برای آنها سخت می‌کند. اگرچه تعریف این موارد به عنوان وظایف مشترک والدین در برخی کشورها امکان پذیر شده، اما هنوز هم به عنوان وظایف اصلی مادر شناخته شده و اجازه حضور آنها را در فضای بیرون نمی‌دهد.

اسما بشیر مدیرعامل Centuro Global می‌گوید: «به عنوان یک کارآفرین زن بزرگترین چالشی که با آن روبرو بودم، ایجاد تعادل بین زندگی خانوادگی و اداره یک شرکت بود که محدودیت‌های من را بیشتر از قبل نشان می‌داد. تجارت من شامل مسافرت‌های مکرر به کشورهای مختلف جهان بود و مسئولیت‌های منزل اغلب شرایط تجاری کسب و کار من را تحت تأثیر قرار می‌داد».

محدودیت مکانی و جغرافیایی برای یک کارآفرین زن

بررسی‌ها نشان می‌دهد که هر چه  رشد فرهنگی یک منطقه بیشتر باشد، فضا برای فعالیت کارآفرینانه زن هم بهتر خواهد بود. در یک تحقیق مشخص شده که زنان ساکن در لندن دسترسی بهتری به امکانات و آموزش دارند و این شرایط را برای فعالیت آنها ساده‌تر و آسان‌تر می‌کند.

البته در مورد کارآفرینان زن ایرانی موارد متناقض زیادی در این مورد وجود دارد که در روستاها و در شهرهای کوچک اقدام به ایجاد کسب و کارهای کوچکی کرده‌اند که اتفاقاً میزان موفقیت آنها هم بسیار چشمگیر است. در عین حال نباید فراموش کرد که امکانات و سرمایه گذاری موجود در پایتخت و شهرهای بزرگ بسیار بیشتر است (دلایل شکست کسب و کارهای کوچک و راه‌های مقابله با آنها).

دسترسی به امکانات آموزشی

هم در ایران و هم تقریباً در سرتاسر دنیا، نوع تحصیلات افراد در شرایط جغرافیایی و شهرهای مختلف اختلاف زیادی دارند. معمولاً در شهرهای بزرگ برای ترویج شغل‌های کوچک و شغل‌های پایدار هزینه‌های بیشتری صورت می‌گیرد و آموزش با کیفیت‌تری انجام می‌شود. توجه به این نکته حائز اهمیت است که این چالش‌ها برای زنان هزینه‌بر است و محدودیت مالی یک کارآفرین زن باعث می‌شود که تمایل آنها برای حضور در یک حوزه خاص محدودتر شود.

در این مطلب تلاش کردیم که هم چند نمونه کارآفرین زن موفق ایرانی و خارجی معرفی کنیم و هم محدودیت‌های آنها را بشناسیم. شما هم تلاش کنید و این مسیر را طی کنید.