ریسک سرمایه گذاری و خطرات ورود به بازارهای ریسکی

بازار ایران در چند وقت اخیر به شکلی پیش رفته که اکثر سرمایه‌گذاران حضور در بازارهای ریسکی را ترجیح می‌دهند و برخی نیز از ریسک سرمایه گذاری می‌ترسند. برخی از بازارها به دلیل ریسک بالا برای افراد عادی توصیه نمی‌شوند و خطر از دست رفتن سرمایه آنها بسیار زیاد است. اما برای برخی دیگر این بازارها همانند ماهی گرفتن از آب گل آلود است که معمولاً با سود بسیار زیادی همراه است.

اما در گروه ایده پردازان تصمیم گرفتیم که هم ریسک سرمایه‌گذاری را معرفی کنیم و هم در مورد بازارهای ریسکی صحبت کنیم تا شما به عنوان سرمایه‌گذار درک بهتری از این بازار داشته باشید.

ریسک سرمایه گذاری چیست؟

ریسک سرمایه گذاری یک معیار قابل اندازه گیری و قابل سنجش از ارزش از دست رفته نسبت به سرمایه گذاری صورت گرفته است. اگر به زبان ساده‌تر بگیم در حقیقت این ریسک به شما نشان می‌دهد که تا چه اندازه احتمال از دست رفتن بازدهی سرمایه شما وجود دارد. این یعنی شما یک معیار ساده و استاندارد در اختیار دارید که در نظر گرفتن معیار کمی برای آن بسیار سخت است اما با توجه به تحلیل بازار و داده‌های کیفی می‌توان برآوردهای خوبی از آن داشت.

تعریف بازارهای ریسکی

بازارهای ریسکی به بازارهایی گفته می‌شود که میزان ریسک سرمایه گذاری در آنها بسیار بالا است و در برخی موارد احتمال برباد رفتن همه سرمایه وجود دارد. در چند سال اخیر نمونه‌های زیادی از این بازارها در حوزه ارز شکل گرفت که متاسفانه بسیاری از ایرانی‌ها سرمایه‌های خود را از دست دادند. معمولاً برای بازارهای با ریسک بالا قاعده و قانون خاصی وجود ندارد و همه بازار در اختیار یک گروه خاص است که تغییر وضعیت بازار با توجه به سلیقه آنها و بدون کنترل دولت صورت می‌گیرد.

در مورد ویژگی‌های بازارهای ریسکی باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• ریسک سرمایه گذاری در آنها بسیار زیاد است
• در ابتدا این بازار در یک گروه خاص شکل می‌گیرد و به مرور زمان افراد عادی را به سمت خود می‌کشاند
• تحلیل خاصی در بازار وجود ندارد و بیشتر داده‌های کیفی حکمفرما هستند
• به شدت تحت تأثیر تصمیم گذاری‌های دولتی و حکومتی قرار دارند
• معمولاً کوتاه مدت هستند و سرمایه‌گذاری بلند مدت در آنها جوابگو نیست
• به همان اندازه‌ای که خطرناک هستند ممکن است با سود زیادی هم همراه باشند
• معمولاً سرمایه آنها وارد بازارهای تولیدی نمی‌شود.

انواع ریسک سرمایه

وقتی که شما سرمایه خود را در یک بازار خاص مانند بازار بورس یا حتی بازارهای کارآفرینی سرمایه‌گذاری می‌کنید، احتمالاً انتظار دارید که نسبت به سود بانکی درآمد بیشتری داشته باشید و به همین دلیل ریسک سرمایه گذاری بازار را می‌پذیرید. از طرف دیگر شما انتظار دارید که میزان ریسک سرمایه خود را هم بشناسید تا با توجه به آن انتخاب کنید. معیارهای مختلفی برای دسته بندی بازارهای ریسکی و میزان ریسک آنها وجود دارد اما می‌توانیم چند دسته بندی برای آنها داشته باشیم:

• ریسک نرخ بهره: این ساده‌ترین نوع ریسک موجود در بازار است که معمولاً به دلیل افزایش نرخ تورم به وجود می‌آید و میزان سوددهی سرمایه را نسبت به کاهش ارزش آن نشان می‌دهد.
• ریسک تجاری: این نوع ریسک بیشتر مربوط به اوراق بهادار و بیشتر در حوزه شرکت‌های تجاری رخ می‌دهد. شرکت‌ها برای کاهش تأثیر این نوع ریسک معمولاً تنوع در سرمایه گذاری را اجرا می‌کنند.
• ریسک اعتباری: معمولاً اگر شرکت‌های صادر کننده اوراق قرضه توانایی پرداخت نرخ سود مورد انتظار شما را نداشته باشند با چنین مشکلی مواجه خواهید شد.
• ریسک مالیات پذیری: احتمالاً در چند سال آینده در مورد این ریسک در بازار ایران بیشتر خواهید شنید. در حقیقت ریسک سرمایه گذاری مالیات پذیری شامل قسمت‌هایی می‌شود که ابتدا معافیت مالیاتی داشته‌اند و سپس مشمول مالیات می‌شوند.
• ریسک تورم: این ریسک مربوط به افت ارزش واحد پولی یک کشور است که در حال حاضر در ایران هم به شدت سرمایه گذاران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• ریسک نرخ ارز: این نوع ریسک بیشتر مربوط به کسانی است که سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای مختلف انجام می‌دهند. به عنوان مثال فرض بگیرید که شما به عنوان یک آلمانی در بازار ایران سرمایه گذاری می‌کنید با کاهش نرخ ریال در برابر یورو مواجه می‌شوید. در این وضعیت سود شما به هر شکلی که باشد باز هم پاسخ برابری نرخ ارز را نمی‌دهد.

آیا در بورس سرمایه گذاری کنیم؟

با توجه به مواردی که گفته شد و همچنین شرایط بازار ایران، بسیاری از سرمایه گذاران از حضور در بازارهای ریسکی می‌ترسند و ترجیح می‌دهند که به سراغ بازارهای مطمئن‌تری با میزان ریسک سرمایه گذاری کمتری مانند بورس بروند. اما آیا واقعاً بورس توانایی ایجاد اطمینان برای سرمایه گذاران را دارد؟ آیا بورس می‌تواند ریسک‌های احتمالی بازار را کنترل کند؟ آیا سرمایه گذاری در بورس به اندازه سایر حوزه‌ها جواب می‌دهد؟

این سؤالات بسیار کلی هستند و پاسخ دادن به آنها به صورت جزئی تابع زمان و مکان است. به عنوان مثال زمانی که تورم در یک منطقه در حال افزایش است، طبیعی است که سرمایه بیشتری برای شرکت‌ها شکل می‌گیرد و این به رونق کسب و کار آنها کمک می‌کند. بنابراین می‌توان از همین وضعیت به عنوان یک معیار سرمایه گذاری در بورس استفاده کرد که نشان دهنده عکس العمل مثبت بورس نسبت به بازار است.

اما نکته مهمی که در مورد سرمایه گذاری در بورس وجود دارد این است که بازار بورس به شدت تحت تأثیر تحلیل‌های تکنیکال قرار دارد و به شکل ساده نمی‌توان وارد این بازار شد. شما به عنوان یک سرمایه گذار هیچ وقت نمی‌توانید انتظار داشته باشید که تعداد سهام بورس افزایش پیدا کند و همیشه روند آن مثبت باشد. از طرف دیگر رشد منفی بورس هم برای ایجاد بازارها و صف فروش ضروری است تا داد و ستد سهام شکل بگیرد.

بنابراین کسانی که به دنبال ریسک سرمایه گذاری پایین هستند، استفاده از سود بانکی می‌تواند مطمئن‌ترین راه ممکن باشد. اما از طرف دیگر میزان ریسک در بازار بورس نسبت به بازارهای ریسکی بسیار کمتر است و احتمال سوددهی در بلند مدت بیشتر است.

چگونه در بازارهای ریسکی موفق عمل کنیم؟

در این بین عده‌ای هستند که به شدت به دنبال حضور در بازارهای ریسکی هستند و روی سود کوتاه مدت آن حساب ویژه‌ای باز کردند. دو نمونه از بازارهای ریسکی در ایران در دوره زمانی کنونی بازار ارز و بازار خودرو است. البته معمولاً در یک دوره زمانی کوتاه هم بازار طلا و بازار سکه هم شکل می‌گیرد که با ریسک بسیار زیادی همراه هستند و معمولاً سود بالایی هم می‌دهند.

برای حضور موفق در بازارهای ریسکی چند فاکتور مهم وجود دارد. اولین فاکتور تجربه است. اگرچه از عکس العمل این بازارها غیر قابل پیش بینی است اما معمولاً می‌توان روند آنها را نسبت به دوره‌های قبلی آنالیز کرد. بنابراین بزرگترین ریسکی که شما می‌توانید انجام دهید این است که سرمایه چندین ساله خود را بدون شناخت وارد این بازارها کنید و منتظر سود کلان باشید.

دومین فاکتوری که برای موفقیت در بازارهای ریسکی ضروری است، داشتن ارتباط قوی و پیوسته با افراد باتجربه و گردن‌کلفت بازار است. معمولاً این بازارها به شدت تحت کنترل رفتار یک گروه خاص از بازاریان هستند و آنها هستند که قیمت‌ها را تعیین می‌کنند و وضعیت نرخ را تغییر می‌دهند. شما به صورت انفرادی احتمالاً بیشتر تحت تأثیر جوسازی‌ها و شایعات قرار می‌گیرید و این احتمال از دست رفتن سرمایه شما را افزایش می‌دهد. در عوض سعی کنید که با افراد باتجربه در بازار ارتباط داشته باشید و قبل از زیان دهی سرمایه خود را از بازار خارج کنید.

برای سرمایه گذاری مطمئن چه کار کنیم؟

اگر این سؤال را از ۱۰ نفر بپرسید به احتمال زیاد پاسخ هر کدام از آنها با یکدیگر متفاوت خواهد بود. این تفاوت در پاسخ به دلیل شناخت آنها از بازارهای مختلف است. اما بیایید چند بازار را با یکدیگر مقایسه کنیم:

• بازار خودرو: بازار خودرو در یک سال اخیر به شدت دچار تلاطم شده و روند دقیق و مستقیمی را دنبال نمی‌کند. اما اگر تجربه داشته باشید می‌توانید در این بازار موفق باشید.
• بازار بورس: به عنوان یک قانون کلی همیشه در بازار بورس این سهامدارها هستند که موفق می‌شوند، نه کسانی که به خرید و فروش سهام مشغولند. البته به خاطر داشته باشید که بازار بورس بالا و پایین زیادی دارد و به شدت تحت تأثیر فاکتورهای سیاسی است.
• بازار ارز و سکه: به هیچ وجه برای کسانی که با ریسک سرمایه‌گذاری آشنایی ندارند توصیه نمی‌شود و فقط مختص به کسانی است که در این بازار تجربه بالایی دارند.
• سرمایه گذاری بلند مدت: سرمایه گذاری در صنایع تولیدی و در حوزه کشاورزی نمونه‌هایی از این سرمایه‌گذاری است که هم برای چرخش چرخ تولید مناسب است و هم در بلند مدت سود معقولانه‌ای دارد. کسانی که از بازارهای ریسکی می‌ترسند می‌توانند وارد این حوزه شوند.

 تحلیل نهایی

ریسک سرمایه گذاری در بازارهای ریسکی بسیار بالا است و به همین دلیل احتمال از دست رفتن سرمایه در آنها به اندازه به دست آوردن سرمایه بالا وجود دارد. کسانی که این بازارها را به خوبی می‌شناسند معمولاً موفق می‌شوند و در کوتاه مدت سود بهتری بدست می‌آورند. اما اگر شما تازه کار هستید و شناخت چندانی از بازار ندارید بهتر است روی سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت مانند بازار بورس و حوزه‌های تولیدی وارد شوید.